Watykan, Państwo Watykańskie (wł. Città del Vaticano, Stato della Città del Vaticano, łac. Status Civitatis Vaticanae) – państwo-miasto europejskie, enklawa w Rzymie. Najmniejsze państwo świata pod względem powierzchni. Watykan to siedziba najwyższych władz Kościoła katolickiego, gdzie rezyduje papież. Jest połączony unią personalną i funkcjonalną ze Stolicą Apostolską (łac. Sedes Apostolica, Sancta Sedes). Obywatele Watykanu to głównie dostojnicy kościelni, księża, zakonnice i Gwardia Szwajcarska. Oprócz tego do pracy przychodzi około 3000 osób mieszkających poza murami Watykanu (pracownicy poczty, radia, gazety, sklepów, dworca kolejowego i służby medycznej). Obywatelstwo watykańskie jest wyłącznie czasowe. Kardynałowie otrzymują je na czas pobytu w Rzymie.
Historia Watykanu
Historia Watykanu sięga IV wieku, kiedy cesarz rzymski przekazał biskupom Rzymu jeden z pałaców. W tym samym czasie zaczęli oni forsować prymat biskupa Rzymu nad pozostałymi biskupami chrześcijaństwa. Państwo Kościelne, władane przez papieży, powstało później. Jego powstanie związane były z odkryciem tzw. donacji Konstantyna, który jakoby miał darować papieżom Rzym wraz z okolicami. Państwo to utrzymało się do 1870, kiedy to armia króla Włoch Wiktora Emmanuela II włączyła je do powstającego Królestwa Włoch. Papież nie zgodził się z tą decyzją i ogłosił się więźniem Watykanu. Dopiero w 1929 rząd włoski i Stolica Apostolska podpisali tzw. traktaty laterańskie.
Początkowo siedzibą papieży nie był sam Watykan lecz Lateran. Watykan był miejscem pielgrzymek do Grobu św. Piotra. Wokół już w pierwszych wiekach chrześcijaństwa zbudowano klasztory, przytułki i schroniska. Powstały też liczne kramy kupieckie obsługujące podróżujących. Pierwsze umocnienia obejmujące bazylikę św. Piotra i Mauzoleum Hadriana zostały zbudowane podczas pontyfikatu papieża Leona IV pod koniec IX wieku. Watykan stał się miejscem, gdzie papież mógł się schronić przed najeźdźcami. Przeniesienia siedziby papieskiej na Watykan dokonał Grzegorz XI 17 stycznia 1377.
Nazwa „Watykan” pochodzi od łacińskiego vaticinius, vaticinia, vaticinium oznaczającego proroczy, przepowiadający przyszłość, wieszczy, wróżebny. Pokrewny wyraz został użyty m.in. w Wulgacie, księga Nehemiasza 6:12: et intellexi quod Deus non misisset eum sed quasi vaticinans locutus esset ad me et Tobia et Sanaballat conduxissent eum – „Przeniknąłem bowiem: Nie Bóg go posłał, lecz on wypowiedział to proroctwo o mnie, ponieważ go przekupili Tobiasz wraz z Sanballatem.”
Także słowo vates oznacza wieszcza. Drugi człon nazwy pochodzi od łacińskiego canto, -are – śpiewać, grać, wieszczyć. Vaticanus mogło więc oznaczać także Miejsce wróżbitów lub Miejsce prorocze. Polskim odpowiednikiem byłby tu Wróżów lub Wieszczów. Określenie pochodzi zapewne od wróżbiarzy, którzy oferowali w tym miejscu swoje usługi starożytnym Rzymianom. W Rzymie istniał też, według świętego Augustyna, kult boga Vaticanusa odpowiedzialnego za kwilenie niemowląt.
Gospodarka i finanse
Gospodarka Watykanu opiera się m.in. na dochodach z pielgrzymek i wizyt w muzeach (rocznie od 4 do 7 mln turystów; w 2007: 4,3 mln), rękodzieła i emisji znaczków pocztowych oraz na dochodach z inwestycji na rynkach finansowych[2]. Watykan ma prawo bicia własnych monet, które są często rarytasami numizmatycznymi. Posiada też swoją gazetę (L’Osservatore Romano), telewizję (Watykański Ośrodek Telewizyjny) i rozgłośnię radiową (Radio Watykańskie). Na terenie Watykanu znajduje się mała stacja kolejowa.
Państwo Watykańskie posiada osobny od Stolicy Apostolskiej bilans finansowy. W 2007 r. zamknął się on pozytywnym saldem w wysokości 6,7 mln euro, choć suma ta jest ponad trzykrotnie niższa niż przed rokiem (21,8 mln w 2006). W 2008 roku budżet Państwa Watykańskiego zamknął się wysokim deficytem wynoszącym ponad 15 mln euro. Znaczne zyski osiągają Muzea Watykańskie.
Topografia miasta
Całe terytorium państwa watykańskiego od trzech stron otoczone jest murami. W kraju znajduje się zespół pałacowo-kościelny z Bazyliką świętego Piotra, placem św. Piotra, pałacem oraz wiele gmachów galerii, muzeów i budynków administracyjnych. Watykan posiada też Papieską Akademię Nauk i Obserwatorium Watykańskie założone w 1572 roku, oraz Ogrody Watykańskie. Niektóre części Rzymu należą do Watykanu np: 5 uniwersytetów, wiele kościołów, Bazylika Laterańska, Biblioteka Laterańska.
W Watykanie znajduje się jedna stacja kolejowa Watykan, oraz 300 metrów torów kolejowych, których całość jest zarządzana przez Włochy.
CO ZWIEDZIĆ?
Bazylika św. Piotra na Watykanie (wł. San Pietro in Vaticano) – zbudowana w latach 1506-1626 rzymskokatolicka bazylika na placu św. Piotra na Watykanie. To drugi co do wielkości kościół na świecie (powierzchnia: 23 000 m²; większą świątynią jest tylko Bazylika Matki Boskiej Królowej Pokoju w Jamusukro powierzchnia: 30000 m²) i jedno z najważniejszych świętych miejsc chrześcijaństwa.
Wedle tradycji bazylika stoi na miejscu ukrzyżowania i pochówku św. Piotra, uznawanego za pierwszego papieża – jego grób leży pod głównym ołtarzem. W bazylice i w jej podziemiach znajdują się także groby innych papieży, w tym Jana Pawła II.
Bazylika wczesnochrześcijańska – Bazylika została zbudowana przez Konstantyna Wielkiego ok. 324 r. jako świątynia memorialna nad grobem świętego Piotra. Była to duża (122,0 x 64,0 m), pięcionawowa bazylika zakończona poprzeczną nawą – transeptem z przylegającą do niej absydą w osi nawy głównej. Od wschodu poprzedzało ją duże atrium z fontanną umieszczoną w jego części centralnej (z fontanny zachowała się rzeźba szyszki pinii umieszczona w niszy na dziedzińcu Szyszki na Watykanie).
Bazylika, położona poza murami Rzymu, stała się miejscem pielgrzymek dla wyznawców chrześcijaństwa. Po jej ograbieniu przez arabskich piratów (w 846) papież Leon IV podjął decyzję o otoczeniu bazyliki i przylegających do niej budynków murem obronnym. W ten sposób powstało tzw. „miasto leonowe”.
Nowa bazylika.
Na początku XVI wieku, papież Juliusz II, podjął decyzję o zburzeniu grożącej zawaleniem bazyliki z czasów Konstantyna i zbudowaniu w tym miejscu nowej świątyni. Zadanie powierzył Donato Bramantemu, który zaprojektował świątynię na planie centralnym krzyża greckiego z kopułą nad przecięciem naw. Budowę rozpoczęto w 1506 r. Po śmierci Bramantego (1514), budowę kontynuował Rafael wraz z pomocnikiem Bramantego – Guliano da Sangallo. Rafael zaproponował zmianę w projekcie z planu centralnego na bazylikę z podłużną nawą główną. Prace przerwała jego przedwczesna śmierć w 1516 r. Na jego miejsce pojawił się Baldassare Peruzzi, który ponownie zmienił koncepcję bazyliki, wracając do układu budowli centralnej. Musiał się również zmierzyć z innym problemem – układ kolumn pod kopułą okazał się być zbyt słabym i zaczął pękać. Peruzzi rozwiązał to przez pogrubienie kolumn i dostawienie dodatkowych filarów. Niestety i jego kariera, jako budowniczego bazyliki św. Piotra kończy się dość szybko, a dokładniej w 1527 Sacco di Roma, gdy to fundusze przeznaczone na konstrukcje kościelne mocno ubożeją. Po kilku miesiącach budowniczym zostaje Antonio da Sangallo. Sangallo młodszy chce jednak zmienić koncepcję bazyliki, wydłużając całość w jedną stronę, oraz wprowadzeniem elewacji dwu-wieżowej.
Kolejną osobą odpowiedzialną za budowę bazyliki został Michał Anioł (1546), który stworzył nowy (i w znacznym stopniu ostateczny) późnorenesansowy projekt kościoła, mający najwięcej wspólnego z projektem Bramantego z 1505 r. W porównaniu z Bramantem projekt Michała Anioła cechuje większa zwartość i jednolitość planu oraz monumentalizm elewacji, zdradzający związki z architekturą starożytnego Rzymu. Po objęciu kierownictwa Michał Anioł rozpoczął budowę trzech absyd i kopuły. Prace prowadził do śmierci, czyli do 1564 r. W tym czasie ukończono budowę absydy z lewej strony bazyliki oraz bęben kopuły.
Dzieło Bramantego, Rafaela i Michała Anioła było kontynuowane przez architektów Pirro Ligorio, Vignolę, Giacomo della Porta (który w 1590 ukończył kopułę według projektu Michała Anioła), Domenico Fontana, Giovanni Fontana i Carlo Maderno (od 1605). Ten ostatni na polecenie papieża Pawła V zmienił plan kościoła na krzyż łaciński dobudowując podłużną nawę od wschodu oraz zaprojektował obecną fasadę od strony placu św. Piotra, utrzymaną w duchu baroku.
Bazylika św. Piotra została konsekrowana 18 listopada 1626 przez papieża Urbana VIII. Przez wiele lat był to największy kościół chrześcijański.
* długość zewnętrzna – ponad 211,00 m;
* długość wewnętrzna – 186,00 m;
* długość nawy poprzecznej – 137,50 m;
* szerokość nawy głównej – 27,00 m
* wysokość nawy głównej – 46,00 m.
* ciężar całkowity – ok. 14000 ton;
* wysokość zewnętrzna (od poziomu ulicy do wierzchołka krzyża na kopule) – 133,30 m;
* wysokość wewnętrzna (od posadzki do brzegu latarni): 117,57 m;
* średnica zewnętrzna – 58,90 m;
* średnica wewnętrzna: m 41,50
Muzea Watykańskie i Kaplica Sykstyńska
Muzea Watykańskie sięgają roku 1503, kiedy to nowo wybrany papież, Juliusz II Della Rovere, umieścił posąg Apollina w wewnętrznym dziedzińcu Pałacu Belwederskiego zbudowanego przez Innocentego VIII; posąg ten przeniósł z ogrodów swojego tytularnego Kościoła Świętego Piotra w Łańcuchach. W 1506 roku do kolekcji dodano grupę Laokoona odkrytą na Wzgórzu Eskwilińskim przez Giuliano da Sangallo i Michała Anioła Buonarottiego. Na przestrzeni kolejnych dwustu lat dodano do niej wiele artefaktów. Kolekcje zostały ostatecznie zreorganizowane za panowania papieża Benedykta XIV (1740-1758) i Klemensa XIII (1758-1769), założycieli Muzeów Bibliotek Apostolskich: Muzeum Świętego (Museo Sacro – 1756) i Świeckiego (Museo Profano – 1767).
Muzeum Chrześcijańskie, gdzie przechowywane są znaleziska z katakumb, które nie mogły być konserwowane na miejscu, zostało założone przez Piusa IX w 1854 roku w Pałacu Laterańskim, a następnie przeniesione do Muzeów Watykańskich przez papieża Jana XXIII. Papież Pius XI otworzył w 1932 roku ostateczną siedzibę Watykańskiej Galerii Malarstwa (Pinacoteca), znajdującej się w pobliżu monumentalnego wejścia do Muzeów Watykańskich.
Groty Watykańskie
Rozległy podziemny cmentarz lub krypta pod Bazyliką Świętego Piotra znany jest jako Groty Watykańskie.
Mieszczą się tam groby wielu papieży, inni spoczywają w bazylice i innych kościołach Rzymu.
Miejscem pochówku Jana Pawła II jest dawne miejsce spoczynku Jana XXIII, który po beatyfikacji w roku 2001został przeniesiony do kaplicy.
Jan Paweł II spoczywa w trumnie z drzewa cyprysowego, którą złożono w zapieczętowaną cynkową trumnę i okryto kolejną, dębową, trumną. W odróżnieniu od grobowców poprzednich papieży, grobowiec Jana Pawła II to nie zdobiony sarkofag ale zwykły kamienny grobowiec, na którym umieszczone zostaną imię i daty.
Również niektórzy członkowie europejskich rodzin królewskich są pochowani na podziemnym cmentarzu, m.in. szwedzka królowa Krystyna.
Zwiedzanie Muzeów Watykańskich
Dziedziniec Szyszkowy (The Pine-Cone Courtyard): został zbudowany w 1816 roku. Pod Nicchione (Wielka Nisza) zbudowaną przez Pirro Ligorio, można znaleźć kolosalną szyszkę, której dziedziniec zawdzięcza swoją nazwę: szyszka z brązu znaleziona w łaźniach Agryppy pełniąca funkcje fontanny, z której w spektakularny sposób wypływała woda. W okresie Średniowiecza znajdowała się ona w przedsionku starożytnej Bazyliki. Z szyszkowego Dziedzińca można pójść w górę do Komnaty Greckiego Krzyża, gdzie znajdują się dwa dzieła niższego imperium: sarkofag cesarzowej Świętej Heleny i Świętej Konstancji, córki Konstantyna. Pierwszy z nich przedstawia bitwę pomiędzy Barbarzyńcami a Rzymianami, drugi zaś Eucharystyczny zbiór winorośli.
Muzeum Egipskie: W muzeum tym, otwartym przez papieża Grzegorza XVI możemy znaleźć przedmioty i dzieła sztuki pochodzące z monumentów i starożytnych kolekcji zlokalizowanych głównie w obrębie Rzymu i jego środowiska (Villa Adriana). Tu możemy podziwiać bazaltowe posągi księży z siedemnastowiecznej dynastii i spory fragment siedzącego posągu Ramzesa II, Faraona, który prześladował Hebrajczyków. Mumie w sarkofagach stanowią prawdziwą atrakcję tego muzeum, w szczególności mumia księżniczki z 21 Dynastii, której włosy ufarbowane były czerwoną henną.
Kolejna komnata, z charakterystycznym gwieździstym sklepieniem, Serapeo, z bazaltowymi rzymskimi posagami imitującymi posągi egipskie, została częściowo zrekonstruowana. Scena przedstawia słoneczne przebudzenie Oserapisa (Ozyrysa-Apisa) wyłaniającego się z kwiatu lotosu przed kanałem symbolizującym Nil. Twarz Oserapisa to twarz Antinoa, faworyty cesarza, która zginęła w falach Nilu.
Muzeum Etruskie: jedna z najważniejszych w świecie kolekcji przedmiotów pochodzących z przed-Rzymskich cywilizacji zamieszkujących Rzym i Lacjum, otwarte w 1837 roku przez papieża Grzegorza XVI. Kolekcja Etruska składa się z przedmiotów odnalezionych podczas dynamicznych prac wykopaliskowych prowadzonych w okresie, w którym nauka o kulturze etruskiej dopiero się rodziła. Bogato zdobiony grobowiec Regolini Galassi, został odkryty w latach 1836-37, brązowy … zwany Marsem z Tody (IV p.n.e.) został odnaleziony w 1935 roku, wyroby garncarskie i gliniane w dużych ilościach zostały odzyskane od Cerveteri, a niezliczone okazy importowanej Greckiej ceramiki zostały odkryte w głównej mierze w Vulci.
Galeria Chiaramonti: sztuka grecka i rzymska. Galeria podzielona jest na trzy części: Chiaramonti, the Lapidary Gallery (Galeria Lapidarna) i Nowe Skrzydło, w którym zachował się posąg Erosa wyciągającego łuk, kopia oryginalnego dzieła Lisippo.
Muzeum Piusa-Klementyna: w tej jednej z najważniejszych kolekcji rzeźb rzymskich i greckich zachowały się między innymi, Apoxyomenos, kopia oryginału z brązu autorstwa Lisippo (IV wiek p.n.e); grupa Laokoona, kopia greckiego oryginału z I wieku i Torso Belvedere’a, kopia oryginału autorstwa ateńczyka Apolloniosa Nestora, żyjącego w Rzymie w I wieku p.n.e.
Nowe Skrzydło: osoba odpowiedzialną za konstrukcję Galleria Del Braccio Nuovo, opartej na imperialnej kolekcji posągów, był Pius VII. Centralnym elementem kolekcji jest posąg Augustusa z Prima Porta.
Oktagonalny Dziedziniec: idąc w kierunku ośmiokątnego dziedzińca możemy zobaczyć: sarkofag Scipione Barbato, spiralne schody Bramantego, zbudowane z powodów praktycznych (łączyły różne piętra budynku i schodziły do ogrodów). Na ośmiokątnym dziedzińcu znajdują się liczne arcydzieła: Apollo del Belvedere, jeden z najpiękniejszych posągów rzymskich, symbol piękna, które swą harmonią zwycięża wszystko, grupa Lakoona, hellenistyczne dzieło zbudowane przez Agesandro z Rodi, odnalezione w 1506 roku w Domus Aurea Nerona i czczone przez artystów renesansowych. Perseo z głową Gorgona autorstwa słynnego włoskiego neoklasycznego rzeźbiarza Antonio Canovy.
Znajdujące się w pobliżu Belvedere na Oktagonalnym Dziedzińcu komnaty to:
Komnata Zwierząt: w której znajduje się kolekcja starorzymskich rzeźb przedstawiających zwierzęta.
Galeria Posągów: w której znajdują się cenne rzymskie posągi, m.in. kopie greckich posągów z okresu klasycyzmu, np. Apollo Sauroktonos (pogromca jaszczurów), kopia ręki Praxitelesa (ok. 350 p.n.e.) oraz Śpiąca Ariadna, skopiowana w II wieku.
Galeria Popiersi: w której mieszczą się portrety cesarzy rzymskich.
Hol Masek: gdzie możemy podziwiać słynną Wenus z Cnidos, rzymska kopię greckiego oryginału Praxitelesa (późny wiek czwarty p.n.e.).
Hol Muz: ze słynnym Torso Del Belvedere, okaleczonym posągiem Erculesa, szczególnie docenianym przez Michała Anioła oraz kilka posągów muz i poetów będących kopiami greckich oryginałów.
Komnata Rotundowa: zbudowana przez Michała Anioła Simonettiego podczas pontyfikatu papieża Piusa VI w późnym XVIII wieku. Jej kopuła wzorowana była na Panteonie. W pokoju tym możemy znaleźć olbrzymią okrągłą mozaikę z III wieku przedstawiającą walki Greków z centaurami, trytonami i nereidami, odnalezioną w Otricoli, olbrzymią monopityczną misę z porfiru pochodzacą ze Złotego Domu Nerona (Domus Aurea the Nero’s House), oraz posąg Herkulesa w pozłacanym brązie (II wiek n.e.).
Komnata Greckiego Krzyża: znajdują się w niej kolosalnych rozmiarów sarkofagi wykonane z czerwonego granitu. Sarkofag stojący po lewej należał do Świętej Heleny, matki cesarza Konstantyna i pochodzi z jej mauzoleum w Torpignatara, na południu Rzymu, natomiast sarkofag po prawej stronie należał do Konstantyny, córki Konstantyna i znajdował się w mauzoleum św. Konstancji , znajdującym się przy drodze Nomentana. Na środku pokoju znajduje się mozaika z III wieku przedstawiająca tarczę z popiersiem bogini Minerwy z fazami księżyca (IV wiek n.e.), pochodzącą z Tusculum.
Zanim udamy się do Komnat Rafaela i Kaplicy Sykstyńskiej podczas zwiedzania Muzeów Watykańskich możemy zwiedzić wiele ważnych Galerii i Komnat.
Galeria Kandelabra: zbudowana pierwotnie jako otwarta loggia w 1761 roku przez Piusa VII, galeria ta została otoczona murem pod koniec XVIII wieku. Sklepienie pomalowano w latach 1883-87. Nazwa galerii pochodzi od marmurowego kandelabra z drugiego wieku, który wraz z filarami i łukami podzielił galerię na mniejsze części. Możemy tu znaleźć rzymskie kopie hellenistycznych posągów (I-III wiek p.n.e.), jak również słynny posag Afrodyty Efesina.
Galeria Arrasów: arrasy zostały zawieszone przez papieża Grzegorza XVI w 1838 roku. Znajdują się tam flamandzkie gobeliny zaprojektowane przez uczniów Rafaela (seria Nowej Szkoły, zamówiona przez papieża Leona X i utkana przez Pietera van Aelsta). Gobeliny przedstawiają życie Kardynała Maffeo Barberiniego, który później został papieżem Urbanem VIII (Warsztat Berberiniego, Rzym XVII wiek).
Galeria Map: osobą, która stworzyła Galerię Map był Grzegorz XIII (1580-1585). Możemy tu znaleźć 40 map w postaci fresków ukazujących topografię regionów Włoch i posiadłości Kościoła. Autorem fresków był Antonio Danti. Zostały one namalowane pomiędzy 1580 a 1583 rokiem na podstawie rysunków księdza dominikanina, Brata Ignazio Dantiego, wybitnego geografa ówczesnych czasów.
Apartament Piusa V: Apartament ten składają się z dwóch niedużych pokoi i kaplicy. Został zbudowany przez papieża Piusa V (1566-72), a freskami ozdobili je Giorgio Vasari i Federico Zuccari. Wewnątrz znajdują się flamandzkie gobeliny z XV i ? wieku, bogato zdobione średniowieczne i renesansowe wyroby ceramiczne oraz miniaturowe mozaiki wykonane w Rzymie w XVIII wieku i w pierwszej połowie XIX wieku.
Komnata Sobieskiego: Nazwa komnaty pochodzi od ogromnego dziewiętnastowiecznego obrazu Polskiego malarza Jana Matejki przedstawiającego odparcie ataku Turków przez króla Polski Jana III Sobieskiego podczas bitwy pod Wiedniem (1683).
Komnaty Niepokalanego Poczęcia: Artystą, który udekorował tą komnatę freskami był Francesco Podesti. Freski przedstawiają dogmat Niepokalanego Poczęcia ogłoszony przez Piusa IX w 1854 roku. Pośrodku komnaty stoi rozbudowana gablota wypełniona książkami o dogmacie w wielu językach.
Komnata Światłocieni: namalowana przez Rafaela i jego współpracowników. Pierwotnie pomyślana jako sypialnia renesansowych papieży, później stała się miejscem, w którym wystawiano na widok zwłoki zmarłych papieży przed pochówkiem w Grotach Watykańskich.
Kaplica Mikołaja V: kaplica ta zbudowana została w jednej z najstarszych części Pałacu Watykańskiego. Być może była uformowaną częścią wieży, która w XIII wieku została włączona do pierwszego papieskiego pałacu. W późniejszym okresie papież Mikołaj V (14.7-1453) zdecydował się przekształcić ją w prywatną kaplicę. Aby tego dokonać wezwał Brata Beato Angelico. Artysta ten namalował na suficie dwupoziomowe obrazy przedstawiające sceny z życia Świętego Stefana (wyższy poziom) i Świętego Wawrzyńca (poziom niższy) oraz Ewangelistów.
Podczas zwiedzania warto spojrzeć na Bibliotekę Watykańską i Apartamenty Borgia. Te ostatnie zostały ozdobione freskami przez Pinturicchia i zawierają wielką kolekcję nowoczesnych i współczesnych dzieł sztuki autorstwa Manzu, Messiny, Van Gogha, De Chirico, Chagalla, Bacona i innych.
Starożytna galeria Malarstwa zawiera wiele dzieł, z których koniecznie trzeba wspomnieć o: Polittico Stefaneschi autorstwa Giotto, Madonnie z Dzieciątkiem ze Świętym Dominikiem i Świętą Katarzyną Beato Angelico, Muzycznych Aniołach oraz Sykstusie IV i Platynie Melozza da Forli, Madonnie z Forli, Koronacji Dziewicy i Przemianie Rafaela, Świętym Hieronimie autorstwa Leonardo, Madonnie z San Nicolo, San dei Frari Tycjana, Świętym Mateuszu i Aniele Guido Reniego, Złożeniu do grobu Caravaggio, Apoteozie Vincenzo Gonzagi Rubensa oraz Męczeństwie Świętego Erazma pędzla francuskiego malarza Nicholasa Poussin. Oprócz tego można tam również zobaczyć wiele innych rzeczy, takich jak Museum Gragoriano Profano, Muzeum Pio Cristiano, gdzie znajduje się duża kolekcja sarkofagów oraz Muzeum Missionario-Etnologico, gdzie znajdują się przedmioty ilustrujące różne formy religijne krajów pozaeuropejskich.
Komnata Rafaela
Pokój ten znany jest jako komnata Rafaela, gdyż znajduje się tam wiele arcydzieł malarza. Został zbudowany w okresie pontyfikatu Mikołaja V. Dekoracja została początkowo powierzona Andrei del Castagno, Benedetto Bonfligliemu oraz Piero della Francesce. Następnie, za panowania Juliusza II, przedsięwzięcie to zostało przekazane Lorenzo Lottcie, Perugino, Sodomie, Baldassare Peruzziemu i Bramantino. Dopiero na ostatnim etapie, za radą Bramantego, Juliusz II wezwał Rafaela, który już wtedy był sławny. Malarz został otoczony doradcami. Komnata Rafaela stała się prywatnym apartamentem papieża Juliusza II.
Pierwszą komnatą, w której namalowano freski, a raczej kryptą niż komnatą, była Komnata Segnature (Stanze della Segnatura), zwana tak, gdyż to w tym właśnie miejscu spotykał się Sąd Segnature. Tutaj Rafael namalował Dysputę nad Sakramentem, swoje pierwsze dzieło malarskie w Rzymie przedstawiające raczej uniesienie glorii Eucharystii niż „dysputę”. Jeszcze słynniejszym dziełem jest fresk znajdujący się na ścianie przeciwległej do Dysputy, stworzony przez tzw. Szkołę Ateńską, zbierającą starożytnych mędrców i filozofów wraz z „ówczesnymi”artystami i możnymi, innymi słowy, bohaterami renesansowymi, w imponującym otoczeniu architektury, gdzie wszyscy gromadzą się wokół wielkich starożytnych filozofów: Platona i Arystotelesa. Kompozycja Parnasu, która ozdabia ścianę z oknem wychodzącym na Belvedere, sięga roku 1511 (rok ten widnieje na nadprożu okna).
Na sklepieniu tejże komnaty znajdują się medaliony zawierające symboliczne wizerunki Filozofii, Sprawiedliwości, Poezji, Teologii, oraz panele z Upadkiem Człowieka, Sądem Salomona, Apollinem i Marsyasem oraz Astronomią. Następnie, mówiąc chronologicznie, znajduje się Komnata Eliodoro stanowiąca przykład malarstwa historycznego, jako że Rafael był świadkiem wielu przełomowych wydarzeń w historii kościoła, prawdopodobnie zasugerowana przez Juliusza II, w tym Leon I odpierający atak Atylli, Msza Bolsena, Wygnanie Heliodorusa, oraz Wyzwolenie Świętego Piotra wiekiem sięgające roku 1512-1514, kiedy to sklepienie zostało ozdobione freskami przez De Marcillata, który najprawdopodobniej kontynuował idee Rafaela. Dekoracja Płonącego Ognia sięga wiekiem lat 1514-1517. Nazwa ta pochodzi od głównego fresku przedstawiającego wydarzenia z roku 847, kiedy to Pożar w Borgo cudem został zatrzymany, gdy Leon IV uczynił znak krzyża. Ciekawym szczegółem fresków jest wizerunek głównej fasady Bazyliki Świętego Piotra, która nie była jeszcze zburzona w momencie, gdy powstawał ten obraz. Ostatni pokój to komnata Konstantyna. Nie można w zasadzie nazwać jej komnatą Rafaela, jako że większość prac po śmierci Mistrza była prowadzona niemal w całości przez Giulio Romano, chociaż plany rzeczywiście były autorstwa Rafaela. Prace zakończono w roku 1525. Dekoracja przedstawia bardziej lub mniej znane epizody z życia cesarza Konstantyna: od Chrztu (na ścianie wejściowej) do Bitwy przeciwko Maxentiusowi (na przeciwległej ścianie), Widmo Krzyża, mityczne Ofiarowanie. Współpracownikami Giulio Romano był Raffaellino Del Colle i przede wszystkim Francesco Penni.
Nekropolia Watykańska
Obszar usytuowany pomiędzy wzgórzami Watykanu a Tybrem nigdy nie był częścią czternastowieczego regionu Augustyńskiego, ale przez długi okres czasu zachował cechy charakterystyczne dla przedmieścia, gdzie wzdłuż ulic gdzie przekraczano granicę regionu wzniesiono wiele arystokratycznych willi, takich jak na przykład willa Agrypina, która później włączona została do majątku imperium.
Prace wykopaliskowe prowadzone pod Bazyliką Świętego Piotra ujawniły istnienie nekropolii z II wieku naszej ery. Groby są ułożone w dwóch równoległych rzędach, zwróconych na wschód i zachód; najstarszy rząd to rząd północny łączący obrzędy pochówku i kremacji, podczas gdy w rzędzie południowym pochówek przeważał nad kremacją. W grobach zamożnych wolnych ludzi można zauważyć znaczne różnice pomiędzy prostotą części zewnętrznej, wykonanej z laterytu z ceglaną fasadą a przepychem wnętrza udekorowanego licznymi sztukateriami, freskami, mozaikami oraz przepięknymi sarkofagami. Dekoracje grobowca Juliańskiego (pochodzącego z końca II lub początku III wieku) wyróżniają się spośród innych swoją chrześcijańską symboliką: na ścianie widnieje Jonasz w paszczy wieloryba, natomiast ze sklepienia spogląda na nas Chrystus jako Słońce w rydwanie ciągnionym przez konie. Grobowce chrześcijańskie umieszczano w części północnej, gdzie utworzono niewielki plac osłonięty z trzech stron grobowcami wzniesionymi pomiędzy I a IV wiekiem n.e. Na tym właśnie obszarze zidentyfikowano grób Świętego Piotra.
Badania pozwalają stwierdzić, że w prostym oryginalnym grobowcu w II wieku n.e. zbudowano pomnik znany jako „Trofeum Gajusa” (Trofeo di Gaio) charakteryzujący się dwoma kolumnami i dwoma rzędami schodów prowadzącymi aż do Trofeum. Inskrypcja na tylnej ścianie z imieniem świętego Piotra informuje nas, że jest to grób tego świętego. Jako, że jest to święte miejsce pielgrzymów zawsze było ono ozdobione marmurem i mozaikami; podobną dekorację można również znaleźć na posadzce małego kwadratu usytuowanego w pobliżu Trofeum.
W IV wieku n.e. Cesarz Konstantyn podjął decyzję o budowie bazyliki wokół grobu Świętego Piotra, który stał się prezbiterium i był widoczny dla pielgrzymów. Aby wznieść bazylikę konieczne było wyrównanie poziomu gruntu.
Konstantyńska bazylika (mierząca 85 na 64 metry) składała się z pięciu naw oddzielonych rzędami kolumn z transeptem, w centrum którego ułożono marmurową podstawę wskazującą grobowiec, na szczycie którego zbudowano edicula podtrzymującą baldachim z czterema powyginanymi kolumnami, a wielką absydę udekorowano bogatą mozaiką. W bazylice nigdy nie wybudowano ołtarza dla celów pogrzebowych. Podłogę bazyliki podniesiono w VI wieku n.e. i grób stał się dostępny za pomocą dwóch klatek schodowych schodzących aż do okrągłego holu krypty. Bazylika zachowała większość paleochrześcijańskich cech aż do rekonstrukcji zarządzonej przez papieża Mikołaja V w XVI wieku n.e.